انواع مدیتیشن + معرفی 15 نوع مدیتیشن‌

درباره این‌که تمرین مدیتیشن روزانه فواید قابل توجهی برای سلامت روان و جسم دارد توافق نظر وجود دارد. اما درباره تاثیرات متفاوت انواع مدیتیشن اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. تنوع تکنیک‌ها و سبک‌های مختلف مدیتیشن واقعا زیاد است و در این مقاله درباره انواع آن‌ها صحبت می‌کنیم.

می‌توان گفت صدها تکنیک مدیتیشن وجود دارد که شامل تمرین‌هایی از سنت‌ها، فرهنگ‌ها، رشته‌های معنوی و مذاهب مختلف است.با اینکه مدیتیشن یک سنت باستانی است؛ اما هنوز در سراسر جهان برای ایجاد حس آرامش و هماهنگی درونی انجام می‌شود و محبوبیت آن رو به افزایش است.همه سبک‌های مدیتیشن برای همه مناسب نیستند.

تمرینات مختلف به مهارت‌ها و ذهنیت‌های متفاوتی نیاز دارند. چه‌طور می‌توانید بفهمید کدام تمرین برای شما مناسب است؟ این مقاله شروع مناسبی برای آشنایی با روش‌های مختلف انجام مدیتیشن است.به خواندن ادامه دهید تا در مورد انواع مدیتیشن بیشتر بدانید.

مدیتیشن‌ در فرهنگ‌ های مختلف

بسیار جالب است که باستان شناسان شواهدی از مدیتیشن در نقاشی‌های دیواری کشف کردند که مربوط به حدود 5000 تا 3500 قبل از میلاد است.به احتمال زیاد انواع مختلف مدیتیشن، از اولین اعمال مذهبی بوده است که در دوران پارینه سنگی پدید آمده است.اگرچه بسیاری از مردم هنوز به دلایل مذهبی مدیتیشن می‌کنند، اما این روزها، این تمرین در سراسر دنیا گسترش پیدا کرده است و جنبه مذهبی آن کمرنگ شده است.

مدیتیشن در هندوئیسم:

مکاتب و سبک‌های مختلفی از مراقبه در هندوئیسم وجود دارد. در هندوئیسم، یوگا برای تحقق بخشیدن به وحدت درونی تمرین می‌شود. یعنی افراد با انجام مدیتیشن بین بخش‌های مختلف وجودشان اتحاد ایجاد می‌کنند و تناقض و گسستگی را تجربه نمی‌کنند.

هشت قانون اصلی یوگای کلاسیک هندو، عبارتند از:

انضباط اخلاقی (یاما)

قوانین (نیاماس)

وضعیت‌های بدنی (آسانا)

کنترل نفس (پرانایاما)

کناره‌گیری از حواس (پراتیاهارا)

ذهنیت یک‌سویه (دهارنا)

مراقبه (دیانا)

و در نهایت تجربه فراآگاهانه (سامادهی)

مدیتیشن در بودیسم:

مراقبه بودایی به اعمال مراقبه مرتبط با دین و فلسفه بودیسم اشاره دارد. تکنیک‌های اصلی مراقبه در متون بودایی باستانی حفظ شده‌اند و سینه به سینه به افراد بعدی منتقل شده‌اند. بودایی‌ها مراقبه را به‌عنوان بخشی از مسیر بیداری و آگاهی دنبال می‌کنند. در این شیوه از مراقبه بیش از پنجاه روش برای بهبود ذهن‌آگاهی و چهل روش برای بهبود تمرکز وجود دارد.

به یاد داشته باشید که انجام این مدیتیشن‌ها ربطی به داشتن اعتقاد به این ادیان ندارد و تکنیک‌های مدیتیشن بودایی بسیار در جهان رایج شده‌ و بسیاری از غیر بودایی‌ها آن را به کار می‌گیرند.

این روزها، با نیاز بیشتر به کاهش استرس در میان برنامه‌های شلوغ و زندگی پرمشغله ما، از مدیتیشن آرامش ذهن زیاد استفاده می‌کنند.

بوداُ شخصی بود که زندگی پر از رفاه خود به‌عنوان یک شاهزاده کنار گذاشت و زندگی زاهدانه‌ای را شروع کرد که منجر به روشن‌بینی کامل او شد. بودا هشت اصل (راه نجیب هشتگانه) را شناسایی کرد که باعث رشد یک فرد می‌شود.

1. دید درست
2. تصمیم درست
3. گفتار درست
4. رفتار درست
5. معیشت درست
6. تلاش درست
7. آگاهی درست
8. مراقبه درست

بسیاری از سنت‌های معنوی و مذهبی دیگر دارای اعمالی هستند که از نظر شکل و عملکرد مشابه این اعمال هستند. با وجود این واقعیت که مدیتیشن می تواند اشکال مختلفی داشته باشد، اصول ثابتی را می‌توان در همه این اشکال یافت. در مراقبه یا مدیتیشن، افراد با تمرکز بر کل وجود خودشان (بدن، ذهن، عاطفه) به طور فعال تجربه حضور خود در لحظه را گسترش می‌دهند و به آگاهی می‌رسند.

مدیتیشن‌ های مختلف از لحاظ نحوه اجرا

انتخاب بین مدیتیشن هدایت شده و بدون هدایت اغلب اولین قدم در شروع تمرین مدیتیشن است. در مدیتیشن هدایت شده، صدای یک مربی یک معلم شما را در مراحل مختلف تمرین راهنمایی می‌کند. این نوع مدیتیشن مخصوصاً برای مبتدیان مفید است زیرا مربی با تجربه می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا بیشتر از این تمرین بهره ببرند.

بیشتر مراقبه‌های هدایت‌شده از قالب مشابهی پیروی می‌کنند: معلم حرکت ذهن در طول مدیتیشن را توضیح می‌دهد و شما مراحل را دنبال می‌کنید. یعنی کافی است شما به صدای مربی گوش کنید و هر چیزی که می‌گوید انجام دهید.در مدیتیشن بدون هدایت – که به آن مراقبه خاموش نیز می گویند – شما به تنهایی مدیتیشن می کنید، بدون اینکه شخص دیگری این روند را توضیح دهد. نوعی از مدیتیشن بدون هدایت شامل ساکن نشستن و توجه به بدن و افکار برای مدت زمان معینی است.

مدیتیشن‌ های مختلف از لحاظ کارکرد

تکنیک‌های مدیتیشن دوکارکرد متفاوت بر ذهن ما دارند. بعضی از انواع تکنیک‌ها، ذهن را آرام می‌کنند و بعضی دیگر باعث جرقه خوردن بینشی خاص و آگاهی بالاتر می‌شود.هدف از مدیتیشن آرام‌بخش، ایجاد حالت ذهنی آرام‌تر و بهبود تمرکز است. بیشتر تمرین‌های مدیتیشن آرام‌بخش شامل تمرکز بر روی یک شی (مثلا نور شمع)، توجه به نفس، گفتن یک مانترا و تجسم و تخیل است. پیشنهاد می‌شود مقاله دیگر ما درباره روش های کاهش استرس را بخوانید.

اما افرادی که مدیتیشن بینشی را تمرین می‌کنند، اغلب قصد دارند ذهن خود را با ایجاد ویژگی‌هایی مانند خرد و شفقت قوت دهند. مدیتیشن بینشی شامل تمرکز بر نفس و آگاهی و توجه به تمام احساسات فیزیکی و ذهنی است. ان نوع مدیتیشن باعث خودآگاهی بیشتری می‌شود.نکته جالب در مورد مدیتیشن این است که لزومی ندارد که بین این دو مدیتیشن، یکی را انتخاب کنید و در واقع، بسیاری از تکنیک‌های مدیتیشن هر دو نوع را باهم ترکیب می‌کنند. این مدیتیشن‌ها علاوه بر کمک به ما برای بهبود آرامش ذهنی، شادی و همدلی با دیگران نیز کمک می کند.

معرفی انواع مدیتیشن

مدیتیشن انواع مختلفی دارد که همگی یک هدف دارند اما با سبک‌هایی متفاوت، انجام می‌شوند.

برخی از این سبک‌ها را می‌توان تنهایی فرا گرفت و انجام داد و انجام برخی دیگر،‌ حتما باید تحت آموزش و نظر یک مربی حرفه‌ای صورت پذیرد. این روش‌ها عبارتند از:

مدیتیشن ذن

ذن در مكتب بودايي به تفكر لحظه به لحظه و عميق شدن به محيط اطراف تاكيد مي‌كند. رسالت واقعي ذن، نتيجه‌اي است كه مقايسه تناقض‌ها حاصل مي‌شود. مراقبه ذن،‌ براي كنترل و از بين بردن استرس بسيار مناسب است.براي انجام مديتيشن ذن،‌ مي‌توانيد از پوزيشن نشسته در يوگا استفاده كنيد. در يك محيط آرام با ستون فقرات صاف،‌ بنشينيد. مي‌توانيد در اين موقعيت به حالت نيمه نيلوفر آبي (Hankafuza) بنشينيد. براي نشستن در اين حالت،‌ پاي راست خود را زير ران پاي چپ بگذاريد.

عضلات خود را شل كنيد و در حالت راحتي كامل قرار بگيريد. آرام نفس بكشيد و به ريتم آن توجه كنيد و افكار مزاحم را آرام آرام از ذهنتان دور كنيد. اين مراقبه را براي شروع،‌ دو دقيقه ادامه دهيد. هرچند كه با تكرار آن در نوبت‌هاي بعدي مديتيشن ذن،‌ مي‌توانيد مدت زمان آن را افزايش دهيد.این سنت باستانی بودایی شامل صاف نشستن روی زمین، توجه به نفس و دنبال کردن حرکت هر نفس در داخل ریه‌ها و شکم است.

افراد وارد شدن دم و خارج شدن بازدم در شکم را مشاهده می‌کنند. هدف این تمرین، تقویت حس حضور و هوشیاری است.

مدیتیشن حرکتی

در این مراقبه هیچ کار سختی در پیش ندارید. کافیست تا در حال قدم زدن (ترجیحا در یک محیط آرام) باشید و حواس خود را کاملا بر روی یک موضوع متمرکز کنید. اگر استرس دارید و یا از پیشامدی ناراحت هستید، این مراقبه برای شما عالی است.

مدیتیشن تمرکز

کلید موفقیت در این تکنیک مدیتیشن تنها یک چیز است؛ بر روی یک نقطه یا یک جسم متمرکز شوید و به هیچ چیز جز آن فکر نکنید.

مراقبه معنوی

هدف این سبک از مدیتیشن، تمرکز حواس به موضوع کائنات، خداوند و ارتباط روحی با آنهاست. می‌توانید در زمان انجام این مراقبه از عودهای معطر و رایحه کندر یا گیاه صندل استفاده می‌کنید.

مدیتیشن پیاده‌ روی

پیاده‌روی ذهن آگاهانه یکی از روش‌های مدیتیشن است که خواستگاه آن، تفکر ذن است. ساده است؛ پیاده‌روی کنید، تمرین تنفس کنید و در سکوت، حواستان به جزئیات محیط باشد. اگر با روش مدیتیشن نشسته مشکل دارید، این سبک از مراقبه، روشی مناسب برای شماست.

مدیتیشن ذهن آگاه

در این روش، فرد تنها نظاره‌گر است. در ذهن آگاهی، افکار می‌آیند و می‌روند اما به آنها نه بهایی داده می‌شود و نه مورد قضاوت قرار می‌گیرند. در این روش از آگاهی و تمرکز برای رسیدن به هدف استفاده می‌کنیم. در مراقبه ذهن آگاه،‌ در مقابله با افکار و محرک‌های بیرونی، باید تمرکز را بر روی مسئله فرعی دیگری بگذارید.

مدیتیشن ذهن آگاه را بدون حضور مربی هم می‌توانید انجام دهید.

مراقبه متمرکز

در این مدیتیشن، تمرکز بر روی حواس پنجگانه انسان است. بسیاری از کسانی که مراقبه انجام دهند، هدفشان در نهایت انجام این مدیتیشن است. این مراقبه در عین سادگی، بسیار سخت و حواس‌پرتی، مهم‌ترین عامل درست انجام ندادن آن است.

مراقبه متعالی

هدف این مراقبه، تقویت تمرکز، حافظه و آرامش است. در مدیتیشن متعالی، باید چند دقیقه کاملا ساکت باشید و بر درون و نفس خود متمرکز شوید.

مدیتیشن مانترا

مدیتیشن مانترا در بسیاری از آموزه ها از جمله سنت های هندو و بودایی برجسته است. این نوع مدیتیشن از تکرار یک صدا برای پاکسازی ذهن استفاده می کند. فرقی نمی کند مانترا را با صدای بلند یا صدای آرام تکرار کنید. پس از خواندن مانترا برای مدتی، هوشیارتر و هماهنگ‌تر با محیط خود خواهید بود.

این به شما امکان می دهد سطوح عمیق‌تری از آگاهی را تجربه کنید.این یک تمرین خوب برای افرادی است که سکوت را دوست ندارند و از تکرار لذت می برند. درباره مانترا چيست بیشتر بخوانید.

مراقبه تجسم

برای افزایش آرامش، مراقبه تجسم بهترین راه است. در این تکنیک، از تصور صحنه‌های آرامش دهنده، حس خوبی به فرد دست خواهد داد. در این تکنیک باید با استفاده از حواس، باور کنید که تصورات شما جاری و واقعی هستند.

مدیتیشن پیش رونده

این مراقبه را با نام‌های اسکن بدن یا آرامش پیش رونده هم می‌شناسند. مدیتیشن پیش رونده با منقبض و منبسط کردن عضلات بدن انجام می‌شود. برای داشتن خوابی راحت، این مراقبه بسیار مناسب است.

مدیتیشن مهربانی

همین که احساس مهربانی و گذشت در شما به وجود می‌آید، گویی در حال مراقبه هستید. با ارسال فرکانس‌های مثبت، ذهن خود و عالم هستی را بر ای دریافت عشق و محبت، آماده کرده‌اید.

مدیتیشن اسکن بدنی

این نوع از مدیتیشن در پایان تمرینات یوگا استفاده می‌شود.  این تمرین، با هدف کاهش تنش در بدن و افزایش آرامش انجام می شود. اغلب، این شکل از مدیتیشن شامل سفت کردن و شل کردن آهسته یک گروه عضلانی در سراسر بدن است. این شکل از مدیتیشن اغلب برای تسکین استرس و استراحت قبل از خواب استفاده می شود.

مدیتیشن ویپاسانا

مراقبه ویپاسانا یکی از قوی‌ترین تمرینات مدیتیشن است. مدیتیشن ویپاسانا از طریق تمرین‌هایی مانند آناپاناساتی (ذهن‌آگاهی تنفس)، ذهن‌آگاهی را تقویت می‌کند. شما در این تمرین سکون بدنی و ذهنی را تقویت می‌کنید. سکون و سکوت در ذهن و بدن تاثیرات مهمی در آرامش ذهن و گسترش آگاهی دارد. آن را دست کم نگیرید و اگر هنگام انجام تمرین کلافه می‌شوید؛ بدانید که طبیعی است و فقط سعی کنید در همین حالت بمانید.

مدیتیشن تمرکزی

این شکل از مراقبه نسبتاً ساده است. در این تمرین، تنفس شما مرکز توجه قرار می‌گیرد. شما مدام سعی می‌کنید سرگردانی ذهن خود را رها کنید و به تنفس خود توجه کنید. بهترین تمرین برای آرام کردن افکار پراکنده است.

سخن پایانی

این‌که شما به دنبال انتخاب “بهترین” یا “موثرترین” تمرین مدیتیشن در جهان باشید؛ فقط باعث می‌شود نتوانید از موهبت‌های مختلف این تمرینات استفاده کنید. می‌توانید انواع آن‌ها را امتحان کنید و در نهایت بر اساس ترجیحات فردی یک یا چند نمونه از آن‌ها را برای انجام روزانه انتخاب می‌کنید که بهترین کارایی را برای شما دارد.

این مقاله فقط نقطه شروع مناسبی برای شماست تا با انواع مدیتیشن آشنا شوید. اگر در این باره سوالی دارید از ما بپرسید و فراموش نکنید فقط با انجام مداوم مدیتیشن است که شما می‌توانید درباره آن به آگاهی برسید.

برخی سوالات متداول:

مدیتیشن‌ های مختلف از لحاظ نحوه اجرا چگونه است؟

انتخاب بین مدیتیشن هدایت شده و بدون هدایت اغلب اولین قدم در شروع تمرین مدیتیشن است. در مدیتیشن هدایت شده، صدای یک مربی یک معلم شما را در مراحل مختلف تمرین راهنمایی می‌کند. این نوع مدیتیشن مخصوصاً برای مبتدیان مفید است زیرا مربی با تجربه می‌تواند به آن‌ ها کمک کند تا بیشتر از این تمرین بهره ببرند.

انواع مدیتیشن را نام ببرید؟

مدیتیشن ذن – مدیتیشن حرکتی – مدیتیشن تمرکز – مراقبه معنوی – مدیتیشن پیاده‌ روی – مدیتیشن ذهن آگاه – مراقبه متمرکز- مراقبه متعالی – مدیتیشن مانترا – مراقبه تجسم – مدیتیشن پیش رونده – مدیتیشن مهربانی – مدیتیشن اسکن بدنی و…