یوگانیدرا به معنای وانهادگی به شکلی هوشیارانه است؛ نفس را به اختيار آگاهانه خود رها کنید. یوگا نیدرا نوعی تمرین برای تربیت روح و نفس سرکش است که به انسان سردرگم نسل مدرنیته یاد می‌دهد که ظاهر و باطنش را به اختيار خود، کنترل کند.
این تمرین نیرومند، از قرن‌ها پیش به ما رسیده و حالا تبدیل به یکی از راه‌های آسان معنوی برای برون رفت از مشکلات قرن جدید شده است اما ممکن است این سوالات به وجود بیایند که واقعا، معنای یوگانیدرا چیست؟ این تمرین چگونه انجام می‌شود و چه تاثیراتی دارد؟ آیا چنین تمرینی، می‌تواند ضرر هم داشته باشد؟ اصلا تاثيرات يوگانيدرا ماندگار است؟
در ادامه با ما در این مطلب از مجله زی یوگا همراه باشید؛ می‌خواهیم تا این سوالات را پاسخ دهیم و توصیه‌هایی ارزشمند در زمینه آموزش یوگانیدرا و انجام آن برایتان داشته باشیم.
یوگانیدرا چیست؟
یوگانیدرا (योग निद्रा) از ترکیب دو واژه “یوگا” به معنای تمرکز آگاهانه و اتحاد و “نیدرا” به معنای خواب به وجود آمده است. این خواب آگاهی در واقع نوعی مهارت و هنر است و یاد می‌دهد که چگونه بین سیستم‌های روانی و جسمی، تعادل برقرار کنید. یوگانیدرا به صورتیست که دیگران فکر می‌کنند که فرد به خواب رفته اما در واقع فرد تمرین کننده در خلسه‌ای آگاهانه در اعماق ذهنش شناور است.
این روش برگرفته از فلسفه تانترا (tantra) برای دستیابی به آرامشی خود خواسته است البته یوگانیدرا به پراتیهارا (pratyahara)، یکی از حالت‌های راجایوگا (raja yoga) هم شبیه است. پراتیهارا، یکی از سطوح بالای مراقبه است.
بر اساس فلسفه یوگانیدرا، خواب استراحتی فیزیکی است و به خودی خود، باعث آرامش روانی نمی‌شود. اما زمانی که فرد وجود خود را عرق در وانهادگی کند؛ ذهن و جسم هر دو استراحت خواهند کرد.
حتی عده‌ای معتقدند که به خاطر حالت خواب و بیداری افراد در حین انجام یوگانیدرا، ارتباط بین ذهن آگاه و ناخودآگاه، باعث شروع سفری به درون می‌شود. البته اگر کسی مهارت هوشیاری در زمان خواب را به خوبی فرا بگیرد؛ می‌تواند از آن بهره بیشتری ببرد.
تاریخچه یوگانیدرا
یوگانیدرا، قدمتی همسان با یوگا دارد. از یوگانیدرا در اوپانیشادها و مهابهاترا (کتاب مقدس هندوها) نام برده شده است. اولین ذکر یوگانیدرا در اوپانیشادها ذکر شده و در بخش 21 کتاب مهابهاترا درباره آن اینگونه آمده است که:
“یوگانیدرا، خوابی عمیق و لذت بخش است که از یک مراقبه معنوی طلسم شده حاصل می‌شود. “
یوگانیدرا توسط ریشی (Rishi)، یکی از حکیمان معروف هندی نیز بسیار توصیه و استفاده شده است.
اما یوگانیدرا در قرن جدید توسط فردی به نام ساتیاناندا ساراسواتی (satyananda saraswati) در ریشیکش هند دوباره معرفی شد. ساتیاناندا، روش خاص خود را برای انجام یوگانیدرا دارد. روش ساتیاناندا، از هشت مرحله درونی سازی، سانکالپا، چرخش آگاهی، آگاهی نفس، تجلی اضداد، تجسم خلاق، سانکالپا و برون سازی تشکیل شده است. پیشنهاد می‌شود مقاله دیگر ما درباره راهنمای خرید وسايل يوگا را بخوانید.
اثرات یوگانیدرا
خواب آگاهی تاثیرات بسیار زیادی نه تنها بر روی ذهن فرد بلکه بر روی جسم او دارد. این خواب آگاهانه هم برای آقایان مفید است و هم خانم‌ها از آن بهره زیادی می‌برند. در سال 2013، مطالعه‌ای بر روی تاثیرات یوگا نیدرا بر روی بدن خانم‌هایی که از سندروم بی نظمی چرخه قاعدگی رنج می برند؛ انجام شد.
بر اساس نتایج این مطالعه، انجام منظم یوگانیدرا باعث شد تا قاعده ماهیانه خانم‌های تحت این آزمایش منظم شده و حساسیت‌های عصبی- هورمونی آنها به حد قابل توجهی، کمتر شود. تجربه مشترک تمام بانوان مورد مطالعه در این بررسی، افزایش چشمگیر مدیریت هوش هیجانی آنها بود.
برخی از دیگر تاثیرات یوگانیدرا بر روی بدن عبارتند از:
- ترشح هورمون دوپامین در مغز و ایجاد حس شادی و لذت
- کاهش استرس فرد
- بهبود جریان گردش خون
- بهبود وضعیت کلی قلب
- ایجاد تعادل در سیستم عصبی
- کاهش تنش و اضطراب
- افزایش خودآگاهی
- افزایش عزت نفس
- کاهش کلسترول و فشار خون
- بهبود نوسانات گلوکر خون
- بهبود نشانه های دیابت
- بهبود وضعیت افسردگی
- بهبود خلق
- افزایش سرعت احیا و بازسازی سلول های بدن
- کمتر شدن احساس خستگی
- رهایی ذهن
- بهبود حواس برتر
- تعادل در دستگاه عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک مغز
- حرکت مثبت امواج فکری انسان به سطح آلفا
- افزایش تلقین پذیری
- افزایش قوه خلاقیت
- تعادل سمت چپ و راست مغز
- ترشح سروتونین
- درمان تنش های عضلانی
- از بین بردن تنش های عاطفی
- بهبود قدرت حل مسئله در افراد
در حال حاضر یوگانیدرا توسط ارتش آمریکا برای کمک به سربازان برای رهایی از اختلال استرس پس از سانحه تجویز می‌شود.
آموزش یوگانیدرا
شاید با مطالعه بخش یوگانیدرا چیست به این نتیجه رسیده باشید که تنها لازم است به خواب بروید و در خواب هوشیار باشید؛ مثل زمانی که خواب هستید اما حرف‌های دیگران را می‌شنوید. باید بگوییم که با این که یوگانیدرا تمرینی ساده است اما برای یادگیری و انجام آن باید تحت آموزش درست و اصولی قرار بگیرید.
از این رو براي آموزش یوگانیدرا به صورت اصولي، مي‌توانيد در مجموعه زي يوگا و تحت تعليم خانم زينب گودرزي، مدرس حرفه‌اي و با سابقه يوگا و مديتيشن به صورت گروهي و يا تخصصي و به شكل آنلاين و حضوري، تمامی اصول خواب آگاهی را فرا گرفته و با انجام درست آن، گامی اساسي براي دستیابی به آرامش و تعادل ذهن و بدن خود برداريد.
البته می‌توانید با آموزش یوگانیدرا خواب آگاهی را فرا بگیرید اما احتمال موفقیتتان کم است.
برای انجام یوگانیدرا، به اتاقی آرام و با دمایی متعادل با تهویه‌ای مناسب، نیاز دارید. سعی کنید قبل از شروع تا جای ممکن، منبع امواج الکترونیکی همچون تلویزیون و موبایل را خاموش یا دور کنید. لباسی راحت به تن کنید و در حالت ساواشانا که قبل‌تر در مقاله ساواشانا چیست برایتان گفته‌ایم؛ دراز بکشید.
دست‌ها را در کنار بدن قرار دهید و پاها را کمی از هم جدا کنید. توجه داشته باشید که باید ستون فقرات شما در یک خط صاف قرار داشته باشند. سر باید کاملا مستقیم و بدن باید کاملا رها باشد. آرام نفس بکشید و شروع به شمارش معکوس اعداد کنید. البته می‌توانید از مانتراهای یوگانیدرا برای تمرکز بیشتر و نتیجه بهتر استفاده کنید.
هیچ کوششی نکنید، بگذارید تا هجوم افکار به خروج آنها بیانجامد. در عوض، بر روی تنفستان تمرکز کنید؛ اگر در این کار موفق شوید، بعد از چند دقیقه وانهادگی اتفاق خواهد افتاد.
حالا از اعضای راست بدن خود شروع کرده و به ترتیب تمام آنها را رها کنید. این کار را برای قسمت چپ بدن خود نیز تکرار کنید. باید حس کنید که جسم شما در زمین فرو رفته و در عوض، روحتان به دور از فشارها، از بدنتان جدا می‌شود.
این کار باعث آرامش بدن و ذهن شده و لذت بسیاری برایتان دارد.
معمولا برای افراد مبتدی بین 5 تا 20 دقیقه انجام یوگانیدرا مناسب است اما بهتر است که هر روز و به مدت 45 دقیقه این کار را انجام دهید. بسیاری بر این عقیده هستند که تاثیرات این مدت انجام یوگانیدرا برابر با 3 ساعت خواب معمولی است.
تفاوت یوگانیدرا با مدیتیشن چیست؟
با این که یوگتانیدرا و مدیتیشن هر دو یک هدف مشترک دارند و در آن واحد بر روی هماهنگی بیرونی و درونی تمرکز می‌کنند اما با هم تفاوت‌هایی دارند.
مدیتیشن، راه و روشی برای تمرکز ذهن و بدن است و به آرامی توجه فرد را از بیرون به درون خود در زمان خواب و بیداری معطوف می‌کند اما یوگانیدرا به پیدا کردن آرامشی درونی در خوابی آگاهانه تاکید دارد.
سخن آخر
در این مطلب، به صورت کامل هر آنچه که درباره یوگانیدرا چیست وجود دارد را برای شما مورد بررسی قرار دادیم. ما همیشه درباره بیداری درونی و آشتی منش انسانی با دنیای اطرافمان صحبت می‌کنیم؛ خواب آگاهی میانبری مطمئن و ساده برای پیوند خواسته‌های بشری و رواج صلح و دوستی در دنیا است.
شما درباره یوگانیدرا و تاثیراتش برایمان بگویید؟ آن را انجام می‌دهید؟ چه تاثیراتی بر روی کیفیت زندگی شما داشته است؟ نظرات و تجربیات خود را با ما و دیگر خوانندگان مجله زی یوگا به اشتراک بگذارید.