مدیتیشن چیست؟
مدیتیشن، تمرینی ذهنی و رفتاریست که تاکید آن بر آگاهی و درون پویی است. مهم‌ترین هدف مدیتیشن ، کنترل ذهن است؛ مهارتی که همه ما به آن نیاز داریم. ماهیت مدیتیشن زمانی مشخص می‌شود که فرد در نهایت، به آرامش درونی برسد.
اما مدیتیشن چگونه انجام می‌شود و برای انجام آن، چه مهارت‌هایی باید داشت؟ امروز در این مطلب میخواهیم تا سوالات شما درباره این که مدیتیشن چیست، از کجا آمده و ما را به کجا خواهد برد را به صورت کامل، مورد بحث و بررسی قرار دهیم. با یکی دیگر از مقالات زی یوگا همراه ما باشید.
مدیتیشن از کجا به وجود آمده است؟
در ابتدا میخواهیم به تاریخچه مدیتیشن بپردازیم .عدد مشخصی درباره سرآغاز مدیتیشن (Meditation) وجود ندارد. اما مشخص است که این تکنیک ذهنی بیش از هزاران سال پیش، در جوامع مختلف وجود داشته است.
پیروان هندو و بودیسم، مدیتیشن را یکی از سه راه اصلی برای رسیدن به نیروانا (شادی عظیم، صلح و آرامش) می‌دانند. مسیحیان آن را نوعی نیایش مذهبی برای اتحاد یا خداوند می‌خوانند و انسان امروزی آن را به عنوان راهی برای سفری به درون می‌شناسند.
به هر حال، مدیتیشن ریشه‌ای شرقی دارد و به همین خاطر، اکثر تکنیک‌ها و تمرینات مدیتیشن، از ژاپن، چین و هند به سراسر دنیا گسترش پیدا کرده است.
هدف از مدیتیشن چیست؟
مشغله ذهنی ما در زندگی، هر آن چیزیست که در بیرون از وجودمان می‌گذرد. اما آن چه در درون ما جاری است، متفاوت و حتی ناشناخته است. حال، مدیتیشن نگاه ما را از بیرون به درون هدایت می‌کند.
با مدیتیشن، نیروی چاکراها آزاد شده و توانایی کنترل نفس به وجود می‌آید. در نهایت با این اتفاق، آرامش جسمی و روحی در کنار هم حاصل می‌شوند.
مدیتیشن کمک می‌کند تا با استرس و اضطراب‌های روزانه کنار بیایید، خودآگاهیتان افزایش پیدا کند، احساس همدلی را درونتان افزایش می‌دهد، بسیاری از دردهای عصبی همچون میگرن را تسکین داده و در طولانی مدت، خود ایمنی بدن را افزایش می‌دهد.
تاثیرات ذهنی مدیتیشن چیست؟
تمرکز اصلی مدیتیشن بر روی ذهن و هماهنگی آن با جسم است و این روش، تاثیر زیادی بر قوی‌تر شدن هر کدام از این قوا دارد.
دانشمندان در آزمایشی برای بررسی اثر مدیتیشن بر روی انسان، با استفاده از دستگاه Fmri (روشی برای تصویربرداری با تشدید مغناطیسی کارکردی)، فعالیت مغز در هنگام مدیتیشن را مورد بررسی قرار داده‌اند. جالب‌ترین نتیجه به دست آمده، کاهش امواج بتا در کسانی بود که تقریبا برای اولین بار مدیتیشن کرده بودند.
آزمایش‌هایی از این دست زیاد هستند و در مجموع، تقریبا همه یک نتیجه را به نمایش می‌گذارند. حرف مشترك همه اين نتايج مي‌گويد كه؛ مدیتیشن باعث می‌شود تا تشویش درون کاهش و در مقابل، آرامش، تمرکز، خلاقیت و ترشح ماده خاکستری افزایش پیدا کند. پیشنهاد می‌شود مقاله دیگر ما درباره یوگا چیست را بخوانید.
مدیتیشن چه تاثیری بر روی بدن دارد؟
از آنجایی که مدیتیشن تمرینی ذهنی است، تاثیری همچون عضله‌سازی و یا چربی‌‌سوزی ندارد. اما با این حال، مدیتیشن کم بر روی بدن بی‌تاثیر هم نیست. بزرگ‌ترین تاثیر مدیتیشن بر روی غدد و هورمون‌های بدن است و از این طریق، تاثیرات جسمانی می‌گذارد.
در ادامه، بعضی از مهم‌ترین تاثیرات مدیتیشن بر بدن ( فواید مدیتیشن ) را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
کند شدن روند پیری سلول های بدن
انسولین و آندروسترون، باعث کاهش استرس و اثر آن بر بدن می‌شوند. هر مقدار که این هورمون‌ها به میزان کافی در بدن انسان ترشح شوند؛ سلامت بدن افزایش و سرعت پیری سلول‌ها، کاهش پیدا می‌کند. به همین خاطر، یکی از راه‌های جوان سازی پوست، انجام روزانه مدیتیشن است.
بهبود کیفیت خواب با مدیتیشن
با انجام مدیتیشن، بدن به میزان مناسبی هورمون ملاتونین ترشح می‌کند. ملاتونین، هورمون تنظیم کیفیت و چرخه خواب است. با ترشح کافی ملاتونین در بدن، عاملی همچون اضطراب نیز نمی‌تواند باعث ایجاد بی‌خوابی در افراد شود.
آزاد کردن سراتونین و اکسیتوسین در هنگام مدیتیشن
یکی از تاثیرات مدیتیشن بر بدن، آزاد کردن و متعادل سازی دو هورمون اکسیتوسین و سراتونین است. زمان‌هایی که حال خوبی دارید و یا سرخوش از اتفاقی هستید، بدن شما اکسیتوسین و زمانی که در رفتارتان تعادل دارید، بدن شما سراتونین ترشح می‌کند.
بر اساس یاففته‌های گوناگون محققان، بدن در هنگام مدیتیشن هر دو هورمون را ترشح می‌کند و همین باعث حال خوب و افزایش محبت در افراد می‌شود.
افزایش تمرکز و توجه با مدیتیشن
هورمون دوپامین، باعث به وجود آمدن حس لذت می‌شود و علاوه بر آن، کارایی مغز را بالاتر می‌برد. به همین خاطر، افزایش تمرکز و پس از آن توجه فرد، یکی از مهم‌ترین تاثیرات مدیتیشن بر بدن است.
تنظیم هورمون کورتیزول و آدرنالین
مدیتیشن باعث تنظیم هورمون آدرنالین و کورتیزول می‌شود. آدرنالین باعث هیجان و بالا رفتن ضربان قلب و کورتیزول با افزایش قند خون، پاسخی طبیعی به شرایط استرس‌زا می‌دهد.
آدرنالین و کورتیزول از ابتدای خلقت با ما هستند؛ فقط شرایط خطر برای ما عوض شده است. اگر هر دو هورمون با هم و به میزان لازم ترشح شوند، باعث ایجاد ترس و هیجان در یک آن و در نتیجه فرار و رهایی از شرایط مخمصه می‌شوند.
اما اگر این تعادل وجود نداشته باشد، باعث به وجود آمدن بیماری‌هایی همچون فشار خون و یا اختلال در عملکرد غده تیروئید می‌شوند. این در حالیست که مدیتیشن، سطح ترشح این دو هورمون را کنترل کرده و به تعادل می‌رساند.
انواع مدیتیشن
مدیتیشن انواع مختلفی دارد که همگی یک هدف دارند اما با سبک‌هایی متفاوت، انجام می‌شوند. در مقاله‌ای دیگر به طور مفصل درباره انواع مدیتیشن و نحوه انجام هر کدام توضیحاتی داده‌ایم که پیشنهاد می‌شود مطالعه نمایید.
برخی از این سبک‌ها را می‌توان تنهایی فرا گرفت و انجام داد و انجام برخی دیگر، حتما باید تحت آموزش و نظر یک مربی حرفه‌ای صورت پذیرد. این روش‌ها عبارتند از:
- مديتيشن ذن
- مدیتیشن حرکتی
- مدیتیشن تمرکز
- مراقبه معنوی
- مدیتیشن پیاده‌روی
- مدیتیشن ذهن آگاه
- مراقبه متمرکز
- مراقبه متعالی
- مراقبه مانترا
- مراقبه تجسم
- مدیتیشن پیش رونده
- مدیتیشن مهربانی
موسیقی مدیتیشن چیست؟
تاثیر موسیقی بر بدن و روان انسان خیلی وقت پیش مشخص شده است. حال می‌توان از این تاثیر بی‌حد و حصر و البته محبوب، استفاده‌های بهتری کرد. موسیقی مدیتیشن از فرکانس‌هایی متفاوت‌تر از آنچه در طول روز به عنوان آهنگ گوش می‌کنیم، به وجود آمده است. از آنجایی که ذهن سعی بر تقلید فرکانس‌هایی دارد که می‌شنود، موسیقی مدیتیشن، تاثیر فوق‌العاده‌ای بر آن خواهد گذاشت.
موسیقی مدیتیشن باعث کاهش ضربان قلب، استرس، بهبود برخی از بیماری‌های روحی و روانی، درمان بی‌خوابی، افزایش تمرکز و بهبود خلق و خو می‌شود.
پیشنهاد می‌کنیم تا موسیقی مدیتیشن را جایگیزین آهنگ‌های لیست پخشتان کنید، دراز بکشید و تنفس شکمی داشته باشید و ریتم موسیقی مدیتیشن را حس کنید.
مدیتیشن چاکرا چیست؟
به باور هندوها، مراکز انرژی مختلفی در بدن انسان وجود دارد که به آنها چاکرا گفته می‌شود. چاکراها معمولا احساسات ما را کنترل می‌کنند. حال مدیتیشن چاکرا، عملکرد بخش‌های مختلف بدن را بهبود می‌بخشد.
مدیتیشن چاکرا بر بخش‌های مختلف این مراکز همچون؛ چاکرا ریشه، چاکرا ناف، چاکرا شبکه خورشیدی، چاکرا قلب، چاکرا گلو، چاکرا ابرو و چاکرا تاج سر انجام می‌شود.
لطفا توجه نمایید که این مراقبه را به هیچ وجه نباید تنهایی و بدون آموزش انجام دهید زیرا ممکن است در صورت اشتباه، انسداد چاکراها برایتان به وجود بیاید.
آیا مدیتیشن باعث لاغری می شود؟
در همین ابتدا جوابتان را می‌دهیم؛ خیر، اما سرعت روند کاهش وزن را افزایش می‌دهد. یکی از نویسندگان طب فراگیر به نام دیپاک چوپرا (Deepak Chopra) تحقیق مفصلی انجام داده و آن را در مجله هافینگتون پست (HuffPost) به چاپ رسانده است. بر اساس نتایج تحقیقات چوپرا، بسته به بیولوژی هر فرد، در صورت استمرار مدیتیشن و تمرکز مراقبه بر موضوع لاغری، به فرد کمک می‌کند تا زودتر به وزن ایده‌آل خود برسد.
پیشنهاد چوپرا برای انجام این کار، استفاده از مدیتیشن تمرکزی و مراقبه خودآگاهی است. با این کار، به مرور زمان، احساس گرسنگی و تمایل فرد به بیش از حد غذا خوردن، کنترل می‌شود.
بعد از انجام مراقبه، دست بر روی شکمتان بگذارید و به میزان گرسنگیتان فکر کنید. سپس از یک تا ده به آن امتیاز دهید. تصور کنید در دست‌هایتان پر از غذا اما به مقدار کافی است و شما را کاملا سیر می‌کند. خواهید دید که با همین مقدار گرسنگیتان از بین خواهد رفت و بیش از آن مقدار را نخواهید خورد.
همچنین، یکی از دلایل چاقی مخصوصا در ناحیه شکم و پهلو، استرس است. مدیتیشن در هر سبکی که باشد، استرس را از بین برده و آن را با صلحی درونی جایگزین می‌کند و همین باعث لاغری است.
برای مدیتیشن چه لوازمی نیاز است؟
به صورت کلی، شما تنها به یک محیط آرام و ساکت و یک مت یوگا نیاز دارید. اما برای اجرای حرفه‌ای مدیتیشن، معمولا خوب است تا وسایلی همچون؛ کاسه تبتی، انواع عودهای گیاهی، زنگ‌های مخصوص، موسیقی تلفیقی طبیعی و بالشتک‌های مدیتیشن را نیز داشته باشید.
آیا مدیتیشن ضرر دارد؟
زیاده‌روی در هر کاری، باعث ایجاد صدمه و آسیب است و مدیتیشن نیز از این قائده مستثنی نیست. قرار بر این است تا با انجام مدیتیشن، حواس پراکنده خود را متمرکز به امور درونی و بیرونی کنیم نه این که، هر چیز که به دنیا مربوط می‌شود را رها سازیم. اتفاقی که متاسفانه برای برخی از افراد می‌افتد.
سوکماندیر کالسا (Sukhmandir Singh Khalsa)، محقق و نویسنده معروف هندی، برخی از شایع‌ترین مضرات مدیتیشن را که هم جسمانی و هم ذهنی هستند را مواردی از این دست معرفی کرده است:
- عدم تمایل به رسیدگی به وضع ظاهری
- سرخوشی بیش از حد
- توهمات دیداری و شنیداری
- اعتیاد به مدیتیشن
- خستگی مزمن
- وزوز گوش
- زانو درد
- اسپاسم ستون فقرات
- بی‌توجهی به محیط اطراف
- از دست دادن اشتیاق
- عدم تمایل به خوردن غذاهای معمولی
- کم حرفی
- ناتوانی در ابراز احساسات
- بی‌انگیزگی
دقیقا به خاطر مضراتی از این دست، لازم است تا مدیتیشن را به عنوان راه میانبری برای خروج از شرایط سخت روحی ببینید و در انجام آن، افراط نکنید. در عوض بهتر است تا مدیتیشن را تحت نظر مربی با تجربه انجام دهید تا دچار چنین حالاتی نشوید.
آیا مدیتیشن و اسلام با هم مرتبط هستند؟
مراقبه در اسلام برای ارتباط با خداوند و تعالی معنوی است و روش‌های رسیدن به آن انجام اعمالی همچون نماز، گفتن ذکر، روزه، انجام مناسک مذهبی، شکرگزاری و تفکر است. این در حالیست که بیشتر تمرکز مدیتیشن، همگام‌سازی تمامی عناصر وجودی با یکدیگر است.
با این که هدف مدیتیشن و اسلام یکی است اما راه‌های رسیدن هر دو در عین وجود شباهت، با یکدیگر متفاوت است.
سخن آخر
در این مطلب، هر آن چه که درباره مدیتیشن و روش‌های مختلف آن وجود دارد، برایتان صحبت کردیم. ما انسان‌ها گاهی فراموش می‌کنیم که هر فعل و انفعالی در دنیای ما، خواستگاهی درونی دارد. این در حالیست که مدیتیشن، حواس ما را متوجه تکه گمشده پازل و هماهنگی آن با جسممان می‌کند.
حال شما درباره مدیتیشن بگویید؛ آیا شما در انجام مراقبه موفق هستید یا از راهنمایی های یک مربی حرفه‌ای برای انجام مدیتیشن کمک می گیرید؟ نظر خود را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید.